Tarım ve Orman Bakanlığı, 7 Ocak 2025’te yeni yönetmelikle pestisit limitlerinde güncellemeye giderek Avrupa Birliği (AB) standardı getirmişti.
Bakanlık yönetmeliğin yayınladığı tarihten itibaren üç ayda uyum sağlanacağını belirtmişti. O tarihten önce yürürlükteki hükümlere uygun olarak üretilmiş gıdalar içinse “Raf ömrü boyunca piyasada bulunabilir” denmişti.
Buna karşın Avrupa’dan gıda bildirimlerinin ardı arkası kesilmiyor.
19 Kasım: Kuru incir, salatalık
Polonya Türkiye’den aldığı kuru incirlerde izin verilen limitin beş katı Aflatoksin B1 tespit etti. Total aflatoksin miktarıysa güvenli limitin üç katı fazla çıktı.
Ürünler hakkında ‘potansiyel risk’ koduyla bilgi geçildi.
Aflatoksinlerin zararları
Tarım ve Orman Bakanlığı sitesinde şu tanım yer alıyor: “Aflatoksinler, kuvvetli zehir ve kanserojen maddelerdir. En zehir etkili olanı hem kanser hem de gen yapısını değiştirebilen Aflatoksin B1’dir.”
Bakanlık sitesinden ayrıca, ‘tüketicilerin korunması için ithalat, ihracat ve rutin kontroller esnasında numuneler alındığını ve bakanlığa bağlı laboratuvarlarda analiz edildiğini’ belirtiyor: “Zararlı olabilecek miktarda aflatoksin içeren gıda ve yemler tüketime sunulmaz.”
Salatalık
Hollanda Türkiye’den aldığı salatalıklarda izin verilen limitin beş katı fosthiazate adlı pestisit saptadı. Ürünler hakkında piyasaya ‘tehlikeli’ koduyla uyarı geçildi.
Pestisitlerin zararları
Pestisitler, insanlarda kısırlık, hormonal sistemde ve sinir sisteminde bozukluklar ve kanser gibi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Pek çok kişi gıda ve su yoluyla bu zehirlere maruz kalıyor, ancak özellikle tarım işçileri gibi doğrudan pestisitlerle çalışanlar ve bunların uygulandığı bölgede bulunan kişiler özellikle riskle karşı karşıya.
20 Kasım: Kuru incir, organik kuru incir, kuru dut
Türkiye’den Bulgaristan’a gönderilen kuru incirlerde izin verilen limitin iki katı Aflatoksin B1, altı katı da Okratoksin A bulundu. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan geri çevrildi.
Kuru incirleri ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddeden bir diğer ülkeyse Fransa. Fransızlar, ürünlerde izin verilen limitin iki katından fazla aflatoksin tespit etti. Bir başka sevkiyatta da izin verilen limitin dokuz katı Okratoksin A buldu ve kuru incirleri ‘tehlikeli’ koduyla geri çevirdi.
Fransa aynı tarihte dördüncü kuru incir sevkiyatını da ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderdi. Kuru incirlerde izin verilen limitin dört katı Aflatoksin B1, yedi katı da Okratoksin A saptandı.
Almanya da organik kuru incirlerde izin verilen limitin bir buçuk katı aflatoksin bulduğu için‘tehlikeli’ koduyla reddetti.
Okratoksin A nedir?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklamasına göre Okratoksin A toksik (zehirli) bir madde.
Bu zehirli madde, bağışıklığı baskılayıcılık, böbreklerde fonksiyonel ve yapısal bozukluklar, kanser oluşumu, sinir sistemini bozma gibi insan sağlığı için son derece ciddi yan etkilere sahip bir mikotoksindir.
Kuru dut
Türkiye’den Almanya’ya gönderilen kuru dutlarda hiç olmaması gerekirken 15 kat fazla Afaltoksin B1 tespit edildi. Ürünler ‘potansiyel risk’ koduyla tüketiciden geri çağrıldı.
21 Kasım: Kuru incir, kuru üzüm
Almanya, Türkiye’den aldığı kuru incirlerde izin verilen limitin iki katı Okratoksin A tespit etti. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddedildi.
Fransa da Türkiye’den aldığı kuru incirlerde izin verilen limitin dört katı Okratoksin A bulundu ve ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddedildi.
Kuru üzüm
Türkiye’den Hollanda’ya gönderilen kuru üzümlerde izin verilen limitin üç katı pestisit türlerinden asetamiprid saptandı. Ürünler hakkında ‘potansiyel risk’ koduyla piyasaya bilgi verildi.
24 Kasım: Kuru incir
Almanya Türkiye’den aldığı kuru incirlerde İzin verilen limitin üç katı Okratoksin A tespit etti. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan geri çevrildi.
25 Kasım: Kuru incir, organik kuru incir, üzüm
Slovenya Türkiye’den aldığı kuru incirlerde izin verilen limitin iki buçuk katı aflatoksin saptadı ve ürünleri ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddetti.
Kuru incirleri geri gönderen bir diğer ülke Bulgaristan. Ürünlerde izin verilen limitin iki katı Okratoksin A tespit edildi.
Organik kuru incir
Türkiye’den Almanya’ya gönderilen organik kuru incirlerde izin verilen limitin dört katı aflatoksin, üç katı da okratoksin bulundu. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddedildi.
Üzüm
Avusturya Türkiye’den aldığı üzümlerde izin verilen limitin dokuz katı asetamiprid tespit etti. Bu pestisit nedeniyle alıcılara ‘tehlikeli’ koduyla bilgi verildi.
26 Kasım: Kuru incir, şekerleme, biber
Bulgaristan Türkiye’den aldığı kuru incirlerde izin verilen limitin üç katı aflatoksin saptadı. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddedildi.
Kuru incirleri ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderen bir diğer ülke de Fransa. Sınır kontrolünde izin verilen limitin dört katı Okratoksin A tespit eden Fransız yetkililer ürünleri geri gönderdi.
Şekerleme
İrlanda Türkiye’den aldığı şekerlemede yasak olan titanyum dioksit boyası saptadı. Ürünler ‘potansiyel risk’ koduyla sınırdan reddedildi.
Titanyum dioksit E171 koduyla bilinen bir gıda katkı maddesi. Gıdalarda nem tutucu ve renklendirici olarak kullanılıyor. Özellikle beyaz renkli gıdalarda renk ve parlaklığı artırır.
Türkiye’de ve Avrupa’da yasak
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’nin (EFSA), 2016’da yaptığı çalışmada titanyum dioksitin insan sağlığı için endişe yaratmadığı belirtilmiş.
Ancak 2021’deyse yeni bir raporla titanyum dioksitin yarılanma ömrünün uzun olduğu için vücutta birikebileceğini duyurmuştu. DNA hasarı veya mutasyonun ihtimali araştırıldığında da titanyum dioksitin DNA sarmal kırılmalarına ve kromozomal hasara neden olma potansiyeline sahip olduğu saptandı. Gen mutasyonlarınaysa neden olmadığı sonucuna ulaşıldı. EFSA, bu sonuçlar kapsamında titanyum dioksitin gıda katkı maddesi olarak güvenli kabul edilemeyeceği kararı verdi.
2020’de Fransa titanyum dioksit içeren gıdaların ihracat ve ithalatını yasakladı. 2022’deyse Avrupa Komisyonu yasakladı.
Türkiye’deyse 1 Nisan 2024’ten itibaren bu katkı maddesinin gıdada kullanılması yasaklandı.
Biber
Türkiye menşeili konserve biberlerde yabancı cisim (cam parçaları) bulundu. Alman yetkililer ürünleri ‘tehlikeli’ koduyla piyasadan çekti.
27 Kasım: Alabalık, çiğ fındık, kuru incir
Hollanda Türkiye menşeili füme alabalık filetosu üzerinde Listeria monocytogenes tespit etti. Ürünler hakkında ‘potansiyel risk’ koduyla yetkililere bilgi geçildi.
Listeria monocytogenes nedir?
Listeria monocytogenes bir bakteri. Bu bakterinin neden olduğu hastalık Listeria. Listeria enfeksiyonu, düşük, erken doğum veya ölü doğum gibi risklere yol açarak anne adayının sağlığını da etkiler. Ayrıca, enfekte bebekte menenjit veya kan dolaşımı enfeksiyonu gibi ciddi hastalıklara da neden olabilir.