Bu topraklarda gözü olan (!) biri: Hermine Agavni Kalustyan

Ortaokul üçüncü sınıfta matematik öğretmenim olmuştu. Matematik zaten sevimsizdi benim için o yıllarda. Dersin sevimsizliğine onun da ciddiyeti ve öğrencilere karşı mesafeli duruşu da eklenince hayli korkmuştum dersten de ondan da. Gözlüklerinin üzerinden bakarak sınıfta göz gezdirdiğinde yürek atışlarımı sadece sıra arkadaşım değil yan sırada oturanlar da duyarlardı kimi zaman.

Ciddi idi, disiplinli idi Hermine Hoca.

Nedendi? Nasıl oldu? Hatırlamıyorum. Bir gün sınıfta saçlarımı okşadı ve herkesin içinde

“tu es un garçon consciencieux” dedi. (Sen vicdanlı bir çocuksun)

Gerçi 14 yaşında bir delikanlı adayı idim o sırada bu nedenle “garçon” 8erkek çocuk) sözcüğü pek hoşuma gitmemişti ama yine de iltifat iltifattı işte. Üstelik o ana kadar sınıfta kimseye böyle iltifat etmemişti. O günden sonra korkunun yerini sempati almış ve bu sempati zamanla sevgiye dönüşmüştü.

Herhangi bir matematik hocası değildi o. Ermeni cemaatinin saygın bir mensubu idi. İstanbul doğumlu. Osmanlı’nın son dönemlerinde dünyaya gelmiş. 1914 yılında. Yüksek öğrenimini Fransa’da yapmış ardından İstanbul üniversitesinde doktorasını tamamlamış.

Doktora bugünkü gibi ucuz değil o yıllarda. Hayli emek ve fedakârlık gerektiren bir çalışma. İkinci büyük savaş yılları. Doktora sonrasında neden üniversitede devam etmemiş? Bilemiyorum. Şükrü Saraçoğlu’nun başbakanlık yılları. Tüm ülkede “milliyetçilik” dalgası esmekte. “Varlık Vergisi” adı ile TC nin gayrimüslim vatandaşlarından haraç toplandığı ve bu haracı ödeyemeyenlerin Aşkale’de çalışma kampına gönderildiği günler. O günlerde memleketteki siyasi havanın onun kariyerini üniversitede sürdürememesinde etkisi olmuş mudur?

Bilemiyorum.

Bildiğim ise Esayan Ermeni kız lisesinde müdür olduğu ve yanında Getronagan Ermeni lisesi ile Galatasaray lisesinde matematik öğretmenliği yaptığı

Yazdıklarımdan da anlaşılabileceği gibi ben onu tanmış olduğumda 50 li yaşlarda idi ve benden önce pek çok ağabeyime de öğretmenlik yapmıştı. Timur Selçuk bunlardan biri idi örneğin.

Bütün bunların yanında bir de kendisine onur veren bir görev üstlenmişti.

1961 Anayasasını hazırlayan “Kurucu Meclis” in bir bileşeni idi ve bu göreve doğrudan Cemal Gürsel tarafından atanmıştı.

**

1973 e kadar sürdü mektepteki öğretmenliği. Ben mezun olana kadar bir daha öğrencisi olmadım ilişkimiz ancak koridorlarda karşılaştığımız zaman bir selamlaşmadan ibaret kaldı.

Yıl 1975 MC iktidarı

Ortalıkta kan gövdeyi götürmeye başlamış, iktidar eli ile beslenen faşist katiller terör yaratmaktalar ülkenin dört bucağında.

Ve MC hükümeti yaşanan gerginliğin nedenini buluvermiş bir anda.

Hermine Kalustyan

Derhal önlem alınır.

Bu olayı onun ağzından nakledeyim:

“Seçimleri kazanan Adalet Partisi yönetimi, politikaya bulaştığımı, bu nedenle öğretmenlik ve okul müdürlüğü yapamayacağımı bildirdi bana. Çok şaşkındım. Suçum, devletin başının verdiği görevi yerine getirmekti. Hıncını askerlerden alamayan yeni hükümet, beni cezalandırıyordu. Hiçbir geçim kaynağım olmadığı gibi, mal varlığım da yoktu. Üstelik, emeklilik dahil, kazanılmış haklarımın tamamı geri alınıyordu ve beş parasız ortada bırakılıyordum. Devletin sillesi çok ağır geldi.” (Agos Gazetesi 27.5.2020 tarihli nüshasından alındı HT)

Politikaya bulaşması ise Cemal Gürsel’in atamış olduğu “Kurucu Meclis” üyeliği ve bu görevde aktif olarak çalışması.

Devletin verdiği görevi ifa ettiği için devlet tarafından cezalandırılma

Trajikomik bir durum var ortada.

Ülkede yaşamını sürdürebilme olanağı kalmayınca Fransa’ya gitti hoca.

Fransa ona emekli maaşı bağladı Ayrıca maaşı dışında bir de kitap alması için ödenek çıkardı. Çünkü o bir bilim insanı idi

Maaşı ile geçinebiliyor, üstelik kitap alıp kendini de geliştirebiliyordu. Mutlu olması gerek. Ancak mutlu değildi. Bir kırgınlık ve bir de özlem vardı içinde.

Bülent Ecevit iktidarı, yapılan hatayı telafi edilmek istedi. Ecevit arayıp onun dönmesini istemiş ve tüm haklarının iade edileceği sözünü vermiş.

Ancak dönmedi hoca.

“Ecevit’e güvenirdim ama onun iktidarının uzun süreceğine güvenmedim, bu yüzden de dönmedim.”

Böyle açıklıyor dönmeme nedenini, Fransa’da yaşamaya devam ediyor kırgın ve hasret dolu.

Memlekete dönüşü 1989 yılında. Kansere yenik düşmüş bedeni getiriliyor İstanbul’a vasiyeti üzerine.

Onun da bu topraklarda gözü varmış demek. Ama alıp gitmek için değil. İçine gömülmek için

Şişli Ermeni mezarlığında yatmakta

Işıklarda uyusun...