Azer Bülbül’ün Şarkısından Yükselen Barış ve Kimlik Arzusu

Azer Bülbül’ün “Ben Babayım” isimli albümü 1995 yılında yayınlandı. Şarkının sözleri Hamza Dekeli’ye müziği ise İhsan Noyan’a ait. Kürtlerin kimlik ve barış arzusu doksanlı yıllarda da o kadar büyük ve o kadar yakıcıydı ki bir arabesk şarkıcısı olan Azer Bülbül bile buna kayıtsız kalamamıştı. Albüm yayınlandıktan sonra büyük bir etki yarattı ve 1.4 milyon satış yaptı.

Parça, bir babanın kopamayacağı üç varlığından; oğullarından ve onların hayat karşısındaki konumlanışlarından kaynaklanan trajedisinden bahsediyor.

Üç oğlum var diyor baba: “Biri dağda / Biri asker / Biri zorda.” Ve ekliyor: “Anaları kara yasta.”

Bu çığlık, çok uzun yılların, Kürt halkının son 40 yılının çığlığı.

Oğulun biri dağda: Çünkü başka türlü duyuramadı sesini. Çünkü devletin ne mahkemesi adildi ne meclisi. Çünkü çocuklar ismini söyleyemiyordu. Anaların dili hastanede, adliyede, mektepte konuşamıyordu. Dağ bir sığınaktı, dağ bir kimlikti, dağ “artık yeter” demenin son yoluydu. Bu oğul o dağda yeniden doğdu. Dilsiz bırakılan bir halkın dili oldu.

Oğulun biri asker: Çünkü kaderin ironisi buydu. Aynı yoksulluğun içinden çıkıp devletin elbiselerine büründü. “Devlet baba” dediği gücün emir eri oldu. Ne için savaştığını bilmeden, dağdakinin gölgesine basarak yürüdü. Kimi zaman kurban oldu, kimi zaman cellat. Ama hep parçalandı. Hem içeriden hem dışarıdan.

Oğulun biri zorda: Zorda olan oğul, bu halkın en kalabalık çocuğuydu. Kayıt dışıydı, görünmezdi, suçsuzdu ama her an suçlanabilirdi. “Nerelisin?” diye soranlara, “Buralıyım ama elim kınalı değil,” diyerek yaşamayı öğrendi.

Ve bütün bu hikâyelerin ortasında bir anne: Kara yasta. Çünkü yas, bu topraklarda annelere mirastı. Çünkü bayraklar ve bildiriler bittiğinde ağıtlar başlıyordu. Çünkü oğullar ölüyordu; kimlikleriyle, rüyalarıyla, birbirlerine düşman edilerek.

Egemen ulusun bir bireyi olarak, şarkının beni etkileyen en can yakıcı yeriyse şurasıydı:
“Vurma kardaş vurma sakın / Ben insanım av değilim / Nerelisin? Diye sorma / Buralıyım el değilim…”
Bu toprakların asli unsuru olan halklardan birinin; yıllarca ötelenmiş, örselenmiş ruh halinin naif bir ifadesi:
“Nerelisin? Diye sorma / Buralıyım el değilim…”

Bu dize yalnızca bir savunma değil, bir aidiyet çığlığı. Sınırlarla, nüfus kağıtlarıyla, köy boşaltmalarıyla, faili meçhullerle parçalanmış bir kimliğin, kendi varlığını usulca, incinerek, ürkekçe ortaya koyması. “Ben de buralıyım” derken aslında şunu demekte: “Bu dağ benimdir, bu ovada yürüdüm, bu dil annemin ninnisidir. Ben misafir değilim, bu toprakta ev sahibiyim.”

Ama işte tam da bu yüzden, bu cümle en çok ev sahibine yabancı gibi muamele edilenlerden yükselir. Çünkü “buralı” olan sürekli “nerelisin?” diye sorgulanır bu memlekette. Ve bazen bu sorunun ardında bir merak değil, bir hüküm vardır: “Sen bizden değilsin.”

Azer Bülbül’ün bu şarkısında işte o hükme karşı çıkan derin bir kırılganlık, ama bir o kadar da yalın bir onur vardır:
“Ben insanım, av değilim.”

Ve arabeskin o sarsak melodileri içinde birdenbire gelen bu netlik, bu yalın ama yakan cümle, bir halkın hem en büyük isyanı hem de en derin yorgunluğudur.

O yüzden bu şarkı sadece bir baba figürüyle değil, aynı zamanda bir halkın bilinçdışıyla konuşur. Anlatılamayanı anlatır, gizleneni açığa çıkarır ve en çok da şunu hatırlatır: Kimlik sadece bir ad değil, bir yara yeridir.