Hazzopulo, bir pasajdan çok fazlası

İstiklal Caddesinde Taksim-Tünel istikametinde yürürken Galatasaray meydanını geçtikten sonra sağda küçük bir aralık gözünüze çarpar. Aralığın hemen başında bulunan takı ve hediyelik eşya satan işletmeye ait dikkat çekici vitrindir bu göze çarpmanın nedeni. Aralıktan içeri girip iki sıra halinde dizilmiş takı, ziynet vb. satışı yapılan küçük işletmeleri geçince T harfi biçimindeki bir avluya ulaşırsınız. Avluyu boydan boya geçtiğiniz takdirde ise Meşrutiyet caddesine ulaşırsınız.

Beyoğlu’nun önemli pasajlarından birini, Hazzopulo Pasajını betimlemeye çalıştım dilimin döndüğünce.

Her ne kadar 1980 darbe yönetimi tarafından adı değiştirilip “Danışman Geçidi” adı verilmiş olsa da bu adı içeren tabela sadece dikkat bile çekmeyen bir aksesuar olarak durmakta çakıldığı yerde. Hazzopulo Pasajıdır orası ve öyle de kalacaktır.

1871 yılında faaliyete geçmiş burası. Demek oluyor ki tam bir buçuk asırdan bu yana İstanbul’un yaşamında. Yıllarca kendi döneminin en ünlü mağazalarını, alışveriş noktalarını barındırmış bünyesinde. Ancak pasajın özelliği bu değil kanımca. Öyle ya ünlü mağazaların faaliyet gösterdiği pek çok alan var koca kentte. Pasajı benzerlerinden ayıran en önemli yanı tarihe yapmış olduğu tanıklıklar.

Pasajın üst katlarında Ahmet Mithat Efendi’nin matbaası vardı. Namık Kemal’in “İbret” gazetesi de burada basılmakta idi. Ahmet Mithat Efendi ile Namık Kemal burada yakalandılar ve sürgüne gönderildiler. Bu olay sonrasında jön Türk olarak tanımlanan muhaliflerin buluşma ve toplanma yeri oldu burası.

Bir başka tanıklığı daha var pasajın. Nazım Hikmet’in yurt dışına çıkmadan önce son kez alışveriş yaptığı dükkân da bu pasajda idi. Tabi o dükkân da tarihe karıştı çoktan.

Dejad Darderian Güler’in eczanesi vardı burada. Kim mi bu adam? Bu yazıyı okuyacak olan herkesin adını duyduğu, eserlerini izlediği ünlü fotoğraf sanatçısı Ara Güler’in babası. Toparlayacak olursak eğer iki ünlü muhalif yazarın tutuklanmasına, dünyanın hayran olduğu bir ozanın yurt dışına çıkmadan önce son kez alışveriş yapmasına ve yine tüm dünyanın tanımış olduğu bir fotoğraf sanatçısının çocukluk ve gençlik yıllarına tanıklık etmiş bir alan burası. Bununla da kalmamış Osmanlı döneminde muhalif aydınların toplantılarına da tanıklık etmiş.

Zamanla değişti pasajda faaliyet gösteren işletmeler. Günümüzde pasajın geçmişini hatırlatacak sadece kadın şapkası tasarımcısı Madam Katya’nın butiği kaldı. Madam Katya bir başka yazının konusu burada değinmeyeceğim. Pasajdaki değişime odaklıyım bu yazıda.

1980 lerin başında sadece bir çay ocağı vardı pasajda. Çevrede bulunan okullardaki öğrencilerin buluşma noktası, civardaki işyerlerinde çalışanların öğle paydoslarındaki soluklanma alanı idi. İçinde bulunduğumuz yüzyılın başlarında çoğaldı bu çay ocakları. Öyle ki pasajın tüm avlusu sözünü ettiğim işletmelere ait masa ve sandalyelerle dolmuştu. Bu işletmeler pasaja büyük zararlar verdiler. Yıllardan beri devam eden veraset davası nedeni ile sahipsiz kalmış ve kira toplamaktan başka bir iş yapmayan kayyumlar tarafından yönetilmekte idi pasaj. Bu sahipsizliğin yarattığı ortam çay ocağı işletmecilerine cesaret verdi. İzinsiz tadilatlar yapıp zarar verdiler bu tarihi yapıya. Ancak bu işletmeler bilmeden de olsa yapının bir başka özelliğinin, muhaliflerin toplanma yeri olmasının tekrar yaşam bulmasını sağladılar. Cumartesi annelerinin eylem öncesi buluşma yeri oldu buradaki çay ocakları. Gezi direnişi esnasında da, İstiklal Caddesi çevresinde yapılan basın açıklamaları ve yürüyüşlerde de katılımcıların toplanma yeri idi buralar.

İktidar rahatsızdı bu durumdan. İnsansızlaştırmak istediler pasajı. Uygun bir fırsat kolladılar. Bu fırsat cumartesi annelerinin 700. Buluşması sonrasında geldi.

Etkinliğe sert bir biçimde müdahale etti kolluk kuvvetleri. Katılımcılar pasaja sığındılar. Burda etkinliğe katılanların üzerine göz yaşartıcı bomda atıldı ve pasaj girişleri kapatıldı.

Sonrası çabuk geldi. Çeşitli vesilelerle kapatıldı bu çay ocakları. Pasaj ıssızlaştı adeta.

2019 yerel seçimler sonrasında tekrar canlanmaya başladı. Ancak artık sadece bir tek çay ocağı var burada. Onu da kapatamamışlardı zaten. Dükkanların bir kısmı boş bir kısmında ize ucuz tekstil ürünleri satılmakta. Yukarıda da belirttiğim gibi sadece Madam Katya’nın işletmesi alanın geçmişini hatırlatmakta.

Harabe haline gelmiş üst katları, avlunun zemininde hala görülebilen podima (*) taşları ve madam Katya’nın butiği ile önemli bir tarih mirası burası

Sahip çıkılması gerek

Tabi bence

(*) Podima: Çatalca’ya bağlı bir Rum köyü. Günümüzdeki adı Yalıköy. Buradan çıkarılan taşlar Podima taşı olarak adlandırılırlar.